پژوهش حاضر با هدف بررسی معنویت جوانان در بستر فرهنگ و جامعه ایرانی- اسلامی انجام شد. بررسی انحرافات از معنویت جوانان و آسیب‌های وارده شده به آن از دیگر اهداف این پژوهش بود. روش‌های پیشگیری از انحرافات و آسیب‌ها به معنویت در این تک‌نگاشت بررسی شدند. به منظور دستیابی به این هدف روش بررسی متون انجام شد و همچنین مشاهدات بالینی نویسنده حاضر به کار گرفته شد. در این بررسی نمونه‌ای از کتب و مقالات نویسندگان برجسته در زمینه معنویت جوانان انتخاب و با استفاده از روش هرمنوتیک مورد بررسی قرار گرفتند. تحلیل یافته‌ها با استفاده از سازمان‌دهی موضوعی به عمل آمد. یافته‌های پژوهش حاضر در وهله نخست نشان می‌دهد که تاکنون اندیشمندان در مورد شباهت و تفاوت معنویت با سایر سازه‌های مشابه دیدگاه‌هایی را مطرح کرده‌اند. افزون بر این تحلیل یافته‌ها نشان داد که عوامل پیشینی و عوامل پسینی دوران تحول و همچنین تغییرات فرهنگی نفوذ عمیقی بر معنویت افراد می‌گذارد و اقشار نوجوان و جوان نیز مستثنا از این اثرپذیری نیستند. با اذعان به کثرت دیدگاه‌های معنویت مذهبی و غیرمذهبی، معنویت جوانان به علل مختلف ممکن است از مسیر سلامت خارج شود. جوانان امروز به دنبال اکتساب و شکل دادن به معنویت خود به طرقی متفاوت از نسل‌های قبل هستند. به نظر می‌رسد آنان رویکردی متفاوت از درک و شکل دادن به هویت و هویت مذهبی به طور خاص دارند. ممکن است برخی از آنان باور به خداوند را در خود حفظ کنند اما کمک چندانی از الهیات و رویه‌های معنوی مذهب سنتی خود نگیرند. همچنین تحلیل یافته‌ها نشان داد همان‌طور که سایر ابعاد انسان آسیب‌پذیر هستند، بعد معنوی نیز از این امر مستثنا نیست. برخی از انحراف‌ها و آسیب مربوط به عوامل پیشینی (صورت‌های ازلی) است و برخی دیگر با عوامل پسینی دوران تحول معنویت جوانان از قبیل کیفیت ناسالم دل‌بستگی انسانی و به تبع آن دل‌بستگی معنوی، تثبیت در مرحله قراردادی (فاولر، 1981)، تثبیت در مرحله بینابینی، انحراف در مرحله تأملی و آسیب در ابعاد چهارگانۀ ارتباط با خدا، خود، دیگران و طبیعت مرتبط هستند. بررسی همچنین نشان داد که روش‌های مختلفی برای پیشگیری از آسیب به معنویت وجود دارد؛ مانند پیشگیری از آسیب به کیفیت دل‌بستگی فرد به والدین، همسالان، مرشدان و ...، پیشگیری از انتقال آسیب دل‌بستگی انسانی به دل‌بستگی معنوی، پیشگیری در تثبیت‌شدگی در مراحل رشد و تحول معنوی و غیره. با شناسایی عوامل پیشینی و پسینی اثرگذار بر معنویت جوانان و به کارگیری روش‌های مرتفع‌سازی آنها، می‌توان در جهت پیشگیری از انحراف و آسیب معنویت جوانان گام مؤثری برداشت.
واژگان کلیدی: معنویت، جوان، آسیب‌شناسی، پیشگیری
