چکیده
هدف نهایی مدیریت در هر جامعه‌ای، دستیابی به توسعه و پیشرفت است و تمامی اقدامات و مکانیسم‌ها در جهت تحقق اهداف توسعه سامان می‌یابد. از آنجا كه مدیریت توسعه در هر جامعه‌ای در قالب سیستم ارزشی همان جامعه متبلور می‌شود، شناخت سیستم ارزشی معطوف به توسعه از اولویت‌ها است. بنابراین قبل از اقدام و اجرای هر نوع برنامه‌های در راستای توسعه جامعه، باید فرهنگ توسعه متناسب با نظام ارزشی مورد موشكافی و امعان‌نظر قرار گیرد و سپس با این شناخت اولیه، مفروضات برنامه‌های توسعه بر آن اساس استوار شود. امام خمینی (ره) به عنوان معمار و پایه‌گذار نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، یكی از نوابغ عصر حاضر است كه دیدگاه‌های ارزشمند ایشان راهگشای بسیاری از جوامع جهان سوم بوده است. از آنجا كه تأسیس حكومتی مبتنی بر ارزش‌های اسلامی و اداره آن برای نیل به اهداف الهی در جهان امروز بی‌سابقه بوده، ایجاد چنین حكومتی در ایران كه فاقد الگوی عملی و حتی تئوری‌های لازم متناسب با شرایط امروز دنیا بوده است، كار بسیار مشكلی است. امام خمینی (ره) با درك چنین شرایطی، قبل و بعد از انقلاب اسلامی تلاش کردند تا با تبیین مسائل و مشكلات جهان امروز و اهداف نظام جمهوری اسلامی، با توجه به مقتضیات زمانی و رویدادهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و نظامی و ...، رهنمودها و بیاناتی را برای تحقق آرمان‌ها و اهداف این نظام، در سایه توسعه مادی و معنوی ارائه کنند.
هدف اولیه و اساسی در این تک‌نگاشت، تدوین الگوی توسعه بر مبنای نظام ارزشی جامعه اسلامی ایران است، به طوری كه این مفروضات ارزشی مطابق دیدگاه‌های حضرت امام خمینی (ره) استخراج و در قالب الگویی جامع ارائه شود. این تک‌نگاشت مبتنی بر پژوهشی علمی در باب مدیریت توسعه از دیدگاه امام خمینی (ره) است که با استفاده از مجموعه 22 جلدی صحیفه امام (ره) توسط نگارنده انجام شده است و یافته‌های حاصله در قالب این نوشتار عرضه می‌شود. برای گردآوری داده‌های مورد نیاز این تک‌نگاشت از روش تحقیق توصیفی استفاده شده است؛ به گونه‌ای كه با بهره‌گیری از مطالعات كتابخانه‌ای و تكنیك تجزیه و تحلیل محتوا ، اطلاعات مورد نظر جمع‌آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و با استفاده از روش تطبیقی، دیدگاه صاحب‌نظران و تئوری‌پردازان توسعه با دیدگاه‌های امام (ره) مورد مقایسه قرار می‌گیرد. برای تحلیل علمی بیانات امام (ره) كه در مجموعه 22 جلدی صحیفه امام (ره) مکتوب شده است، روش تحلیل محتوا به معنای تحلیل علمی پیام‌های ارتباطی و تكنیكی پژوهشی، برای تشریح نظام‌مند و عینی محتوای آشكار پیام مورد استفاده قرار گرفته است.
در این تک‌نگاشت به پرسش‌های ذیل پاسخ داده خواهد شد:
- تعریف توسعه از دیدگاه امام (ره) چیست؟
- ابعاد توسعه از نظر حضرت امام (ره) چه هستند؟
- ارتباط دین و توسعه از نظر امام (ره) چیست؟
- نگرش توسعه از دیدگاه امام (ره) كدامیك از عوامل (بیرونی یا درونی) را مورد توجه قرار می‌دهد؟
- مفروضات توسعه از دیدگاه امام (ره) کدام‌اند؟
- ارتباط توسعه مدیریت و مدیریت توسعه از دیدگاه امام (ره) چگونه است؟
- تقدم و تأخر كاركردهای مختلف از دیدگاه امام (ره) چگونه است؟
- اصول برنامه‌ریزی توسعه از دیدگاه امام (ره) کدام‌اند؟
- استراتژی‌ها و برنامه‌های توسعه اقتصادی از دیدگاه امام (ره) کدام‌اند؟
- استراتژی‌ها و برنامه‌های توسعه سیاسی از دیدگاه امام (ره) کدام‌اند؟
- معیارهای توسعه‌یافتگی و توسعه‌نیافتگی از نظر حضرت امام (ره) کدام‌اند؟
- راه‌های دستیابی به معیارهای توسعه از نظر حضرت امام (ره) چه هستند؟
- فرهنگ توسعه متناسب با نظام ارزشی از دیدگاه حضرت امام (ره) چه هست؟
- برای تقویت پایه‌های فرهنگی جامعه در راستای اهداف متعالی توسعه چه مکانیسم‌هایی از دیدگاه امام (ره) مورد نیاز است؟
- مدیریت توسعه فرهنگی از دیدگاه امام خمینی (ره) از طریق چه راهبردهایی قابل تحقق است؟
- مدیریت توسعه اقتصادی از دیدگاه امام خمینی (ره) از طریق چه راهبردهایی قابل تحقق است؟
- مدیریت توسعه سیاسی از دیدگاه امام خمینی (ره) از طریق چه راهبردهایی قابل تحقق است؟
رهنمودها، سخنرانی‌ها و سیره عملی امام خمینی (ره) در دوران مبارزات مردم انقلابی ایران علیه رژیم شاهنشاهی و همچنین پس از پیروزی شكوهمند اسلامی، منبع و ذخیره ارزشمندی است كه می‌تواند به عنوان مفروضات نظام ارزشی محور الگوی بومی توسعه و پیشرفت در ایران قرار گیرد. هر چند كه برنامه‌ریزان كشور اسلامی‌مان همواره رهنمودها و سیره عملی حضرت امام (ره) را به عنوان مبنای اساسی در برنامه‌ریزی توسعه مورد توجه قرار داده‌اند، اما به علت فقدان پژوهش‌های علمی و جامع پیرامون موضوع توسعه در عمل در استفاده از چنین منبع ارزشمندی از بهره كامل بی‌نصیب‌اند. این تک‌نگاشت می‌تواند زمینه‌ای فراهم كند تا بر اساس ابعاد و جوانب مدیریت توسعه، مفروضات ارزشی متناسب با آن ابعاد به صورت مدون و نظام‌یافته مهیا شود و استفاده عملی از دیدگاه‌های حضرت امام خمینی (ره) در جهت توسعه ایران اسلامی فراهم شود. در این تک‌نگاشت تلاش شده تا یافته‌های حاصله به صورت تفصیلی و كامل تنظیم و ارائه شود. ابتدا مروری كلی بر ادبیات علمی مدیریت توسعه خواهد شد و سپس در بخش اصلی تک‌نگاشت به مفهوم توسعه، ارتباط دین و توسعه، مفروضات توسعه، نقش‌های مدیریت دولتی در توسعه، ابعاد توسعه مدیریت، برنامه‌ریزی توسعه و تقدم و تأخر كاركردهای توسعه از دیدگاه امام خمینی(ره) تبیین و تشریح می‌شود و در ادامه نیز مدیریت توسعه فرهنگی، اقتصادی و سیاسی از دیدگاه امام (ره) به تفكیك مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت.
واژگان کلیدی: الگو، مدیریت، توسعه، پیشرفت، اندیشه‌های امام خمینی (ره)
