عدالت با آنکه پیشینه طولانی در زندگی و اندیشه بشر دارد، ولی در دوره‌های جدید است، که در چارچوب نظام‌های سیاسی جدید اهمیت فزاینده‌ای به خود گرفته و به صورت جدی‌تری در قالب نظریه به آن پرداخته می‌شود. در واقع هر نظام سیاسی جدید می‌کوشد تا با تدوین یک نظریه عدالت مسیر شفاف‌تری را برای پیمایش اجتماعی عدالت، بر اساس ارزش‌های خود ترسیم کند. نظام جمهوری اسلامی ایران، به رغم برخورداری از پیشینه غنی در ادبیات عدالت، به خصوص در زمینه دینی، فاقد نظریه روشن و انسجام یافته‌ای درباره عدالت است. اما پرسش مهم این نوشتار آن است که «نظام جمهوری اسلامی تا چه اندازه می‌تواند برخوردار از یک نظریه عدالت باشد»؟
بر این اساس،این نوشتار با توجه به سه زمینه منابع اسلامی، اندیشه‌های بنیان‌گذار و دیدگاه‌های مردم، در چارچوب یک نوشتار تحلیلی - نظریه پردازانه کوشیده است تا صورت اولیه‌ای از یک نظریه عدالت را، در چارچوب «نظریه ترکیبی عدالت» تدوین و پیشنهاد نماید، که مطابق آن ساحت‌های جامعه را به دو بخش تقسیم و هر یک از آنها را نیازمند قاعده متفاوتی از عدالت برشمرده است. از رابطه این نظریه با پیشرفت در بخش پایانی نوشتار تحلیل شده است. این نظریه‌پردازی صورت‌بندی اولیه‌ای است که نیاز به همفکری و همراهی اندیشمندان دیگر و نهادهای علمی برای پرباری و شکل‌گیری نهایی دارد.
واژگان کلیدی: عدالت، نظریه‌های عدالت؛ نظریه ترکیبی عدالت؛ قاعده نیاز؛ قاعده شایستگی؛ الگوی پیشرفت ایرانی- اسلامی
