مدیریت از طریق ارزشیابی عملکرد برای هدایت مسیر پیشرفت جامعه

چکیده
ارزشیابی عملکرد سازمانی و نهادی، از جمله فراگردهای نسبتاً مغفول در سیستم‌های اداری کشورهاست؛ فراگردی که نقش بسیار مهمی در کامیابی جوامع و موفقیت آنها در مسیر پیشرفت و توسعه دارد؛ در واقع برای نیل به اهداف کلان اجتماعی، استفاده از مدارهای بازخور اصلاحی ضرورت دارد. مدارهای بازخور کمّی، بر گزارش گری میزان پیشرفت یا انحراف از اهداف تأکید دارند؛ در حالی که مدارهای بازخور کیفی، بر چگونگی و نحوه نیل به اهداف دلالت داشته، کیفیت نیل به اهداف را در کانون توجه قرار می‌دهند. ارزشیابی، امری مهم برای رصد مراتب پیشرفت است که اطلاعات متراکمی را درباره عملکرد سیستم مورد بررسی، مدنظر قرار می‌دهد. برای موفقیت در تحقق چشم‌انداز ملی، تعیین مسئولیت هر یک از افراد، گروه‌ها و سازمان‌های درگیر و متولی، در قالب یک سیستم تقسیم کار ملی ضرورت دارد؛ ضمن اینکه سیستم ارزشیابی معطوف به چشم‌انداز، ممکن است ساحت عملکرد رسمی یا غیررسمی داشته باشد. در سیستم ارزشیابی رسمی و قانونی، متولیان رسمی ارزشیابی باید بر اساس قانون و در پرتو مناسبات قانونی به ارزشیابی دوره‌ای و نوبه‌ای مبادرت نمایند. در این سیستم شایسته است که علاوه بر افراد و گروه‌ها و سازمان‌ها، عملکرد قوای سه‌گانه نیز مورد ارزشیابی قرار گیرد. در سیستم ارزشیابی غیررسمی و مردمی، آرا و قضاوت‌های مردم مدنظر قرار می‌گیرد و به آرا و عامه مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد، رسانه‌ها، اصناف و اتحادیه‌ها، انجمن‌های حرفه‌ای، انجمن‌های علمی، و خبرگان مستقل مراجعه می‌شود تا عملکرد کلی دستگاه‌ها و نهادهای عمومی، ارزشیابی گردد. برای نیل به یک سیستم ارزشیابی پویا و انعطاف‌پذیر، در نظر گرفتن چالش‌ها و موانع ارزشیابی صحیح، مقدمه‌ای ضروری و اجتناب‌ناپذیر است؛ به ویژه پرداختن به توسعه فرهنگ صراحت لهجه اداری، بهبود رویه‌های قضایی و رویه‌های اعاده حیثیت، اصلاح آهنگ حکمرانی، تصریح به مسئولیت‌های هر دوره اجرایی، ملاحظه داد و ستدهای ظاهراً مشروع اداری، فقدان ظرفیت و سازوکار منع خطا و برخوردارسازی سیستم از قدرت الزام‌آور شد، بسیار حائز اهمیت است. ضمن اینکه برای نیل به یک سیستم سالم و فراگیر ارزشیابی عملکرد در تراز الگوی پیشرفت جمهوری اسلامی ایران، باید به مدل‌سازی شایسته و بایسته پرداخت و از طریق شالوده شکنی، سیستم شکنی، بازپردازی سیستم و طراحی سامانه مناسب، ضمن تفکیک سلسله مراتبی تعهدات چشم‌انداز، برای هر برنامه یا حتی ریز برنامه، یک متولی مسئول معین گردد و یک واحد ارزشیاب جدی و قاطع گمارده شود؛ به طوری که امکان اصلاح مستمر عملکرد در تراز و معطوف به چشم‌انداز کشور فراهم آید.
این تک‌نگاشت حاصل بهره‌مندی نویسنده از مشاوره و اظهارنظرهای استادان و دانشجویان متعددی است که از میان آنها، همکاری آقای رضا آقاجانی و خانم‌ها زینب خوش‌مشربان، وحیده مقصودلو و هاشم سوداگر، در پیگیری و مطالعه نسخه چاپ نشده اثر بسیار درخور قدردانی است. همچنین از استادان گرامی جناب آقای دکتر سیدمهدی الوانی و دکتر سیدمجتبی امامی به لحاظ راهنمایی و معرفی آثار مفید و سودمند تشکر می‌شود.