هدف و مسئله اصلی
تعهد نظام سلامت و آموزش پزشکی در پاسخگویی مناسب به نیازهای جامعه و حرکت در جهت سند چشم‌انداز، هم‌راستا با تحلیل تقاضاهای سلامت جامعه ایران، نیاز به تحلیل صحیح از ارزش‌های کشور در جهت نیل به اهداف آرمانی اسناد بالادستی را دارد. اسناد بالادستي سیاست‌گذاری سلامت و آموزش علوم پزشکی حاوی بیانیه‌های ارزشی است. همچنين در سند الگوي پایه ايراني اسلامي پيشرفت بر مباني ارزش‌شناسی و ارتباط آن با افق ایده‌آل و انتخاب راهبردهاي تحقق پیشرفت همه‌جانبه تأکید شده است. دست‌اندرکاران نظام سلامت موافق هستند كه ارزش‌ها، اهداف سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌ها را تعيين می‌کنند. اگرچه در اسناد بالادستي گاهي ارزش‌هایی مطرح است كه در مورد آنها اجماع وجود ندارد و همین عدم اجماع و اختلاف عقيده درباره مفهوم «ارزش» سبب بروز مشكلاتي در پیاده‌سازی سیاست‌ها مي‌شود.
این تحقیق مفهوم ارزش در ایده‌های پژوهشگران در بافتار جهانی و مفاهیم ارزشی را در اسناد بالادستی منتخب نظام سلامت و اسناد توسعه‌ای آموزش پزشکی ایران، بررسی می‌کند.
رویکرد تک‌نگاشت: این تک‌نگاشت شامل دو مطالعه موازی، شامل تحلیل محتوایی کیفی از نظریه‌های ارزشی و تحلیل کیفی ارزش‌ها در اسناد بالادستی منتخب و ارائه چارچوب ارزشی نظام سلامت و آموزش پزشکی جمهوری اسلامی ایران است.
خلاصه روش تحقیق: مطالعات اسنادی- تحلیل محتوا
این مطالعه کیفی به روش تحلیل محتوایی اسناد در دو فاز پژوهشی صورت پذیرفت.
به موازات تحلیل محتوای اسناد سیاست‌های سلامت و آموزش پزشکی ایران، مرور متون و سنتز تئوری‌های مربوط به ارزش در طیف وسیعی از سیاست‌های سلامت انجام شد. نتایج این مرور و سنتز در دو بخش تعاریف ارزش‌ها و جایگاه ارزش‌ها در اسناد بالادستی منتخب ارائه می‌شود.
برای تحلیل بیانیه‌های ارزشی اسناد از «شیوه تحلیل نقادانه تفسیری» به «روش 4 مرحله‌ای کارنول و دالی» استفاده شد که شامل مراحل زیر است. 3 مرحله اول در قالب تحلیل «درون‌مایه- چارچوبی» و مرحله آخر تفسیر نقادانه شامل تشخیص الگوی ارتباطی مفاهیم انتزاعی انجام شد. در نهایت چارچوب ارزشی پیشنهادی برای الگوی پیشرفت آموزش علوم پزشکی و سلامت تبیین شد.
یافته‌ها: 72 مفهوم ارزشی از اسناد منتخب مورد بررسی استخراج شدند. با ادامه تحلیل 29 ارزش برای تکمیل بیانیه ارزش‌های الگوی پیشرفت آموزش پزشکی و سلامت تعیین و در نهایت چارچوب ارزشی پیشنهادی محققین در 5 طبقه ارائه شد که شامل:
1- ارزش‌های بنیادین: خدامحوری (معنویت)، عدالت‌محوری، فضیلت‌محوری، رعایت کرامت انسانی، رعایت حقوق انسانی.
2- ارزش‌های مأموریتی: آموزش پزشکی، پژوهش، مراقبت سلامت.
3- ارزش‌های فرایندی: همکاری، انسجام اجتماعی، حرفه‌مندی، بهره‌مندی (دسترسی)، شفافیت، پاسخگویی، اثربخشی، کارایی، نوآوری، شواهد معتبر، جامعیت.
4- ارزش‌های پیاده‌سازی: شایستگی‌محوری، جامعه‌محوری، پیشگیری‌محوری، ارتقای نیروی انسانی.
5- ارزش‌های ایده‌آل: ارتقای سلامت، کیفیت، ایمنی بیمار، خودکفایی، مرجعیت علمی، پیشرفت.
نوآوری: چارچوب ارزشی پیشنهادی نویسندگان این تک‌نگاشت یک چارچوب جامع و راهنمایی برای تعیین، تفسیر و درک بیانیه‌های ارزشی در مباحث سیاست‌گذاری سلامت و به کارگیری آنها در آموزش پزشکی و مراقبت سلامت فراهم می‌کند.
واژگان کلیدی: آموزش پزشکی، ارتقای سلامت، ارزش، الگو، چارچوب ارزش محور، اسناد بالادستی.
