تأمل در سنت اسلامی نشان می‌دهد که بحث از فرایند تحول و پیشرفت حیات انسانی از سابقه غنی و پرمایه‌ای در اندیشه اسلامی برخوردار است. علمای بزرگ و متفکران برجسته هر عصر و زمانی علاوه بر اینکه سرآمدان اقوام گذشته به شمار می‌روند، عصاره و برآیند اندیشه‌ای همان دوره نیز تلقی می‌شوند. توجه به آثار و اندیشه‌های برجای‌مانده از آن‌ها درواقع استفاده از ظرفیت اندیشه‌ای اعصار گذشته است و در مقابل بی‌توجهی و غفلت از آن، محروم شدن از انبوه اندیشه‌های بنیادینی است که به‌سادگی قابل استحصال نیست. چراکه هزاران فرد وارد فرآیندهای آموزشی و تربیتی می‌شوند اما همواره تعدادی انگشت‌شمار اندیشمند و نظریه‌پرداز تربیت می‌شود. اندیشه و علم خاصیت انباشتی دارد و گام‌نهادن بر دوش علمی بزرگان امکان رصد افق‌های دوردست‌تر را تسهیل می‌کند. بنابراین استفاده از دیدگاه‌ها و نظریه‌های عالمان برجسته علاوه بر اینکه هزینه‌ها را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد و ظرفیت علمی اعصار گذشته و معاصر را در اختیار ما قرار می‌دهد، از طریق اجماع اندیشه‌ها، مسیر درست‌تری را برای رسیدن به الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به ما نشان می‌دهد. بدیهی است که هیچ اندیشمندی قادر نبوده و نیست تا همه مبانی در همه سطوح را به‌صورت تخصصی بحث و مورد مداقه قرار دهد. بااین‌همه، هر اندیشمندی دست‌کم در یکی از اجزای مبانی در مقایسه با سایر اندیشمندان دارای برتری قابل‌توجه است.
بسیاری از مباحث زیرساختی و نظری در طول سالیان و حتی قرون متمادی از سوی اندیشمندان بزرگ اسلامی موردتوجه قرار گرفته است که نیازمند بازخوانی از نگاه مبانی پیشرفت است. اتقان در تدوین مبانی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت نیازمند بهره‌مندی از همه ظرفیت اندیشه‌ای جامعه اسلامی به‌ویژه اندیشه‌های بنیادین متفکران و حکمای بزرگ اسلامی است. متفکران مسلمان از گذشته‌های دور با خلق مفاهیم، ابزارها و شیوه‌های تحلیلی بدیع بنیاد‌ها و فرایند حرکت تکاملی زندگی انسانی را مورد تأمل قرار داده‌‌اند. اهتمام جدی اندیشه‌ورزان اسلامی نسبت به موضوع تحول و تکامل حیات انسانی، ناشی از تعالیم و آموزه‌های قرآن کریم است. در قرآن کریم، تعالی و تکامل انسان از جایگاه مرکزی و اهمیت ریشه‌ای برخوردار است. از میان متفکران مسلمان، بی‌شک علامه جعفری اندیشمندی است که با الهام از تعالیم وحیانی، اندیشه‌ورزی در باب حیات انسان و تبیین مکانیسم تحول و پویایی آن، در کانون نظام فکری وی قرار دارد. به همین دلیل از ایشان به‌عنوان «انسان‌شناس جان‌آشنا» و «فیلسوف زندگی» یاد شده است. (رشاد، 1378) این نوشتار که سعی دارد مبانی و اصول زیربنایی پیشرفت را بر اساس اندیشه‌های علامه جعفری بازسازی نماید، متشکل از شش فصل خواهد بود. فصل نخست به تعریف مفهوم مبانی و مفاهیم مرتبط به آن و نیز تحلیل و صورت‌بندی پیشرفت از دیدگاه علامه جعفری اختصاص دارد. در فصل دوم، به روش‌شناسی اکتشاف مبانی از منظر ایشان پرداخته خواهد شد. فصل سوم و چهارم مبانی پیشرفت را در دو سطح مبانی پایه‌ای و عام به بحث می‌گذارد و در فصل پنجم سطوح مبانی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در فصل ششم تلاش بر آن است که منطق طراحی عرصه‌های پیشرفت تبیین و مشخص گردند.
