این نوشتار در پاسخ به این پرسش اساسی شکل گرفته است که دانشگاه آرماني چیست و برای طراحی و اجرای الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت یا پیشرفت متعالی از کجا و چگونه باید شروع کرد؟ در این خصوص با تبیین نگاه متفکران و تبیین نگرش و معماری فکری برخی از ایشان به ویژه در مورد آرمان‌شهر، با استفاده از تحلیل فلسفی، بررسی تطبیقی و مطالعات کتابخانه‌ای، چرایی دانشگاه حکمت بنیان تبیین و چیستی آن تشریح گردیده است. از جمله مهم‌ترین این متفکرانی که نگاه آنان در ترسیم آرمان‌شهر بررسی گردید، عبارت‌اند از: افلاطون، آگوستین، تامس مور، فرانسیس بیکن و فارابی. با تطبیق معماری فکری و نوع نگرش چهار متفکر اول با معماری و نگرش اقتباس شده از متون اسلامی و نظر علمای اسلامی، با نوعی كاستي در معماری فکری آنها مواجه می‌شویم، در این نوشتار به اختصار به نقد نوع نگرش این متفکران پرداخته شده و معماری دیگری با ابتنای بر دیدگاه‌های مرحومان حضرت آقای شاه‌آبادی و امام (ره) تبیین گردیده است. لازمه‌ی نهادینه شدن این معماری در سراسر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، تحول در نهاد دانشگاه است، لذا دانشگاه حکمت بنیان، که مأموریت اصلی آن تربیت انسان‌های حکیم، توسط مراکز حکمت بنیان و در جهت خلق، نشر و تعالی فرهنگ علم و فناوری و نهایتاً توسعه حکمت است، در قلب این الگو جای می‌گیرد. از این رو در این نوشتار با طرح الگوی توسعه حکمت، الگوی کلان ستادی، صفی و محتوایی دانشگاه حکمت بنیان پیشنهاد شده است.
