چكيده
در راستای تحقق بخشی به فرموده مقام معظم رهبری در خصوص ارائه الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت و بومی‌سازی مدل‌های روز دنیا برای استفاده بهینه در پیشرفت کشور، این تک‌نگاشت به دنبال ارائه الگوی نوینی در بهره‌گیری از مدل‌های آینده‌پژوهی در تدوین برنامه‌های توسعه منطقه‌ای مبتنی بر فرهنگ ایرانی و اسلامی است. همچنین با بهره‌گیری از رويكردهاي مديريت استراتژيك و آینده‌پژوهی و با اتكا به مدل‌های برنامه‌ريزي بر پايه سناريو، به بحث در خصوص توسعه آتي استان آذربايجان شرقي به عنوان یک نمونه عملی بر اساس سند چشم‌انداز ملي و نظريه پايه توسعه استان می‌پردازد. چارچوب نظري تک‌نگاشت حاضر، پارادايم هنجاري در برنامه‌ریزی با حفظ وفاداری به اسناد بالادستي با رویکرد الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت است. به‌کارگیری روش‌های دلفي، تحليل تأثیرات متقاطع، سناريونويسي و برنامه‌ریزی پابرجا در این تحقیق، تركيب جامع و انعطاف‌پذیری در ارائه روش جديد آینده‌نگاری توسعه منطقه‌ای ارائه داده است. نرم‌افزارهای میک مک و سناریوویزارد براي اولين بار در ارائه الگوی جدید برنامه‌ریزی توسعه منطقه‌اي در این تک‌نگاشت به كار گرفته شده و نتايج بسيار خوب و قابل اطميناني نيز نشان داده است. در اين تک‌نگاشت در مرحله اول، 76 عامل مؤثر بر روند توسعه استان به روش دلفي شناسايي و اثرات اين عوامل بر همديگر توسط كارشناسان خبره مورد سنجش قرار گرفت که نتيجه آن شناسايي 14 عامل كليدي از بین 76 عامل بود. از طرف دیگر نظریه پایه توسعه استان به صورت تفصیلی بررسی و محورهاي 22 گانه آن به عنوان سند بالادستی با 14 عامل کلیدی تطبيق و عوامل مغفول به مجموع عوامل کلیدی اضافه شد كه مجموعاً تعداد به 18 عامل افزايش پيدا كرد. با توجه به ضرورت محدود کردن عوامل جهت سناريونويسي، با تلفيق برخی عوامل با همديگر، نهایتاً 14 عامل نهايي كه پوشش دهنده ابعاد مختلف نظريه پايه توسعه استان بودند استخراج گردید. برای عوامل فوق بر اساس ایده سناریونویسی 59 وضعیت ممکن و محتمل در آینده استان تعریف گردید و با تشكيل ماتريس 59× 59 و بهره‌گیری از دانش كارشناسان توسعه و برنامه‌ریزی در ارزیابی میزان تأثیرات وقوع هر یک از وضعیت‌ها بر وقوع یا عدم وقوع وضعیت‌های دیگر در استان، با استفاده از قابلیت‌های نرم‌افزار سناریوویزارد، 5 سناريوي با احتمال وقوع بسيار بالا،19 سناريوي با احتمال وقوع متوسط به بالا و 291 سناريوي با احتمال وقوع پايين و ضعيف استخراج شد كه مبناي عمل اين تک‌نگاشت، تحليل 5 سناريوي بسيار قوي و 19 سناريوي با احتمال وقوع متوسط به بالا قرار گرفت. بر اساس نتايج ارائه شده، در مجموع به نظر می‌رسد تحقق اهداف نظريه پايه توسعه و سند چشم‌انداز تا افق 1404 در استان ممكن نيست و در بهترين سناريوي ممكن که سناریوی دوم است، تنها بخشي از اهداف توسعه استان قابل تحقق مي‌باشد و بخش ديگر امکان بروز نخواهد یافت. از مجموع سناريوهاي 5 گانه و 19 گانه، تنها 2 سناريو كه اتفاقاً قوی‌تر از ساير سناريوها هستند وضعيت استان را در سال‌های آتي مطلوب نشان می‌دهند. نتايج تحقیق نشان می‌دهد مديريت در سطح استان نيازمند آسیب‌شناسی جدي و ترميم تفکر مدیریتی در موضوع توسعه و برنامه‌ریزی در راستای نظریه پایه توسعه استان است. اين تک‌نگاشت ضمن ارائه راهبردهاي كلان و جهت‌گیری‌های اساسي جهت تسهيل تحقق اهداف اسناد بالادستی، مدیریت‌های كليدي در استان را بر اساس محورهاي نظريه پايه توسعه شناسايي و ساختار كلان مديريتي جديد براي استان را بر اساس الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت ارائه داده است.
