در الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت آرامش و به تبع آن خانواده باید اصل قرار گیرد و با وجود آنکه تحکیم خانواده مورد تأکید اسلام و تمامی اسناد بالادستی نظام خاصه اصل دهم قانون اساسی است ولی خانواده دچار آسیب و معضلات فراوانی گردیده که بررسی علمی و همه جانبه پیرامون اين موضوع ضروري است. هدف این نوشتار، تحلیل روند وضعیت نهاد خانواده در بیست ساله گذشته از نگاه آمار ازدواج و طلاق و تبیین موانع و مشکلات عمده ازدواج به روش تحلیل اسنادی و فرا تحلیل است. در این نوشتار ابتدا جایگاه خانواده در الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت و تفاوت آن با برنامه‌های توسعه تبيين مي‌شود و در ادامه با بررسی و تحلیل آمارهای ازدواج و طلاق در سال‌های اخیر در ایران، به نمونه‌هایی از آسیب‌های وارد بر خانواده پرداخته شده است که نشانه عدم تطابق برنامه‌های اجرایی با سیاست‌های کلان نظام است. نتایج بررسی‌ها نشان مي‌دهند که موانع فرهنگی بیشتر از موانع اقتصادی بر وضعيت كنوني ازدواج اثر داشته، اما کمتر مورد توجه واقع شده است؛ اهم موانع فرهنگی عبارت‌اند از:
افزايش سطح توقعات و انتظارات مادی و غیرمادی فرد و خانواده
آداب و رسوم دست و پاگير و غلط
تغيير نگرش در جوانان و ايجاد نوعي تغيير در نقشه‌ای جنسیتي
شيوع برخي بی‌بند و باری‌ها و آزادي در روابط دختران و پسران
تغيير معيارهاي گزينش همسر و گرفتار شدن به نوعي آرمان‌زدگي و ايده‌آل خواهي افراطي در انتخاب همسر
خارج شدن شیوه همسرگزيني از شكل سنتي
از طرفی روند وضعیت ازدواج در سال‌های اخیر نگران کننده بوده؛ به نحوی که علی‌رغم افزایش جمعیت، نرخ رشد ازدواج رو به کاهش و نرخ طلاق به شدت افزایش داشته؛ به نحوی که طی 20 سال گذشته نسبت ازدواج به طلاق با سیر نزولی از 8/15 به 5/5 رسیده است که این آمار در شهرهای بزرگ همچون شهرستان تهران پایین‌تر است (66/2) و در این شرایط میانگین سن ازدواج هم افزایش یافته است. با این روش در سال 1404 یعنی سال پایانی چشم‌انداز به ازا هر ازدواج دو طلاق خواهیم داشت. جمعیت مجردین آماده ازدواج 4/12 میلیون نفر می‌باشد که دختران 6/1 میلیون بیشتر از پسران هستند. از هر 5 نفر دختر در گروه سنی 34-30 سال یک نفر مجرد بوده و در گروه سنی 39- 35 سال از هر 7 دختر 1 نفر مجرد هستند. بالغ بر 6/1 میلیون زن مجرد بین 30 تا 50 سال هستند که اکثر آنها بالغ بر یک میلیون هرگز ازدواج نکردند و مابقی مطلقه یا همسر فوت شده هستند. اصلاح و اجرا قوانین، توصیه به ازدواج هم‌سالان، آموزش مهارت‌های زندگی در سطوح مختلف، توسعه مراکز مشاوره و همسریابی، تقویت شبکه‌های اجتماعی، رصد دائمی و توجه ویژه مديران در برنامه‌ریزی‌ها و عزم ملی برای حل این معضل از جمله راه‌های برون‌رفت از این وضعیت بحرانی می‌باشد.
