یکی از کاستی‌های نظریه‌پردازی در حوزه اندیشه سیاسی اسلام، کمبود چارچوب‌های نظری و الگوهای تحلیلی برای همبسته سازی انبوه اطلاعات و محتوای اندیشه در قرآن کریم و روایات و سیره معصومین (ع) و نیز اندیشه متفکران یا مذاهب و جریان‌های گوناگون در قلمرو اسلامی است. چارچوب‌ها یا الگوهایی که ما را در فهم اندیشه‌های تولید شده یا تولید اندیشه و یا نقد و ارزیابی اندیشه‌ها یاری دهد و یا ما را در انطباق مفاهیم و به‌روزرسانی آنها بر مبنای چشمه همیشه جوشان قرآن مجید و روایات و سیره معصومین (ع) و یا حتی اندیشه متفکران گذشته در مراتب بعدی یاری دهد. در موقعیت موجود برخی از پرسش‌ها و مفاهیم سیاسی و اجتماعی از مغرب زمین به ما عرضه می‌شود. می‌توان از پرسش‌های پالایش شده که قابلیت طرح در منظومه اسلامی را دارد، استفاده کرد؛ اما این کار باید با رعایت«اصل احتیاط» انجام دهد. برای این کار وجود یک «سکوی نظری» مستحکم و استوار که بر پایه ادبیات دینی شالوده‌ریزی شده باشد، ضروری است. این شالوده تئوریک باید از محکمات شروع کند. اگر این شالوده استوار طراحی شود، آنگاه پرسش‌ها، شبهات و مسائل و دشواره‌های زندگی سیاسی عملی به آن دستگاه تئوریک عرضه می‌شود و آن دستگاه در حکم یک «کارخانه تولید پاسخ» عمل می‌کند.
وجود این دستگاه تئوریک می‌تواند از بسیاری از خطاهای روش شناسانه در اندیشه سیاسی معاصر که در کشورهای گوناگون اسلامی بعضاً مشاهده شده است، پیشگیری کند. در صورت بهره‌گیری از این سامانه نظری برای ایجاد اجماع نظر فکری و سیاست‌گذاری در مباحث گوناگون آزادی، عدالت، درونی سازی و یا برونی‌سازی ارزش‌های اسلامی در جمهوری اسلامی در مقام سیاست عملی می‌توان گام‌های بلندی برداشت. این مجموعه مشتمل بر دو مبحث است: مبحث اول پردازش «بحث نظری» و خالص است. در این بخش سازه نظری یا نظریه سیاسی اسلام شرح داده شده است. این سازه نظری دغدغه‌ای است که ذهن نگارنده از سال 1368 تاکنون را به خود مشغول کرده است. و اول بار در کتاب «مبانی تصمیم‌گیری سیاسی امام خمینی (1373) این چارچوب نظری و الگوی سه‌گانه اسلام را مبنا قرار داده‌ام؛ بعد از آن نیز در کتب و مقالات خود همواره آن را در مصادیق گوناگون در دستور کار قرار داده و پرورش داده‌ام. هرچند تقسیم‌بندی سه‌گانه اسلام در سه حوزه اعتقادات و اخلاقیات و احکام از کلینی تا خمینی همواره مقبول و مبنای اندیشه‌ورزی و سیاست‌ورزی و حتی تبویب کتب و سیاست‌گذاری عملی بوده است. با این همه نویسنده کوشیده است آن را به حوزه اندیشه سیاسی تسری دهد و رگه‌های آن را در متفکران گوناگون مسلمان نشان دهد. فراتر از آن در تعاملات شش‌گانه و فروعات هریک از آنها شاخ و برگ کاربردی و گذار از سطح مفاهیم به مصادیق و جنبه کاربردی مفاهیم را که به آن تکنولوژی یا فناوری می‌گویند به سامان رساند. در مبحث دوم، محقق کوشیده است تا سازه نظریه تولیدی را در کاربردی کند. برای این منظور آن سامانه نظری را در بحث آزادی تطبیق داده است. البته در نظریه‌پردازی این دو کاملاً دو حوزه مستقل‌اند. یکی نظریه‌پردازی و تئوریزه می‌کند و بعضاً یا دغدغه کاربردی سازی را ندارد و یا فرصت چنین کاری را پیدا نمی‌کند. دیگری در زمان دیگری آن نظریه را از سطح مفهومی به سطح مصداقی می‌رساند و تطبیق نظریه بر مورد می‌کند. به فضل الهی و حول قوه الهی این دو کار در این مجموعه انجام شده است. این کار همچون «مطروحه» شاعرانه می‌تواند علاوه بر بحث «آزادی» در موضوعات دیگری هم اجرایی و کاربردی شود: «هذا من فضل ربی»
